W piątek, 26 września 2025 roku, w siedzibie Przemyskiego Towarzystwa Kulturalnego odbyło się kolejne spotkanie w ramach Uniwersytetu Ludowego Europy Karpat. Tematem wydarzenia było Zasanie –lewobrzeżna część Przemyśla, która mimo bogatej historii i wyjątkowej architektury wciąż pozostaje niedostatecznie rozpoznana zarówno w świadomości mieszkańców, jak i w badaniach naukowych.
Wykład poprowadził dr Rafał Nestorow z Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk, prezentując wyniki prac badawczych prowadzonych w ramach opracowywania „Katalogu Zabytków Sztuki miasta Przemyśla”. Publikacja ta powstaje w prestiżowej serii wydawniczej „Katalog Zabytków Sztuki w Polsce”, ukazującej się od 1951 roku nakładem IS PAN. Jest to jedno z ważniejszych źródeł dokumentujących dziedzictwo kultury materialnej w Polsce.
Dr Nestorow przybliżył uczestnikom nie tylko metodologię katalogowania zabytków, ale także podzielił się rezultatami badań terenowych, które objęły m.in. XIX-wieczne kamienice, wille oraz relikty przedwojennej urbanistyki. Zwrócił szczególną uwagę na architektoniczne detale – bramy, balkony, gzymsy, malowidła ścienne i sztukaterie – które, choć często niedostrzegane, składają się na niepowtarzalny charakter Zasania.
Ważnym wątkiem spotkania była również historia dzielnicy w kontekście I wojny światowej – ze względu na strategiczne znaczenie Przemyśla i istnienie twierdzy, zabudowa Zasania musiała być niska, tymczasowa i łatwa do demontażu, co wyraźnie wpłynęło na jej późniejszy rozwój przestrzenny.
W drugiej części spotkania głos zabrała Beata Kot, była Podkarpacka Wojewódzka Konserwator Zabytków, która omówiła praktyczne wyzwania związane z ochroną dziedzictwa. Podkreśliła, jak ważna jest świadomość społeczna oraz edukacja właścicieli zabytkowych nieruchomości, którzy często nie zdają sobie sprawy z wartości posiadanych obiektów. Zaznaczyła także, że powstający katalog może być istotnym narzędziem zarówno dla badaczy, urzędników, jak i mieszkańców.
Spotkanie zakończyło się dyskusją z uczestnikami, podczas której poruszono wątki lokalne – od historii poszczególnych budynków po możliwości ochrony detali architektonicznych.
Zgodnie z zapowiedzią, Katalog Zabytków Sztuki miasta Przemyśla zostanie ukończony i udostępniony w formie cyfrowej już w listopadzie 2025 roku, w Repozytorium IS PAN.
Na zakończenie, składamy serdeczne podziękowania dr. Rafałowi Nestorow i Beacie Kot za niezwykle wartościowe wystąpienia oraz wszystkim uczestnikom za obecność, aktywność i zainteresowanie. Mamy nadzieję, że już niebawem Uniwersytet Ludowy Europy Karpat ponownie będzie miał okazję gościć prelegenta – tym razem przy okazji promocji ukończonego katalogu, który z pewnością stanie się ważnym narzędziem ochrony i popularyzacji dziedzictwa Przemyśla.
Wydarzenie realizowane w ramach zadania publicznego pt. „Uniwersytet Ludowy Europy Karpat” w ramach Rządowego Programu Wspierania Rozwoju Uniwersytetów Ludowych na lata 2020-2030 dofinansowanych ze środków Narodowy Instytut Wolności - Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego #PWRUL
